Περί διαδοχής στη διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου // Εκδημοκρατισμός Φορέων Πολιτισμού
Αφουγκραζόμεν@ τις καταιγιστικές εξελίξεις που διαδραματίζονται στον χώρο του Πολιτισμού και πιο συγκεκριμένα στο θέατρο τις τρεις τελευταίες εβδομάδες, διαπιστώνουμε πως επανέρχεται -δριμύτερα από ποτέ ίσως- το αιώνιο ερώτημα: Σκοτάδι ή φως;
Οι σοβαρότατες καταγγελίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και αφορούν σε περιστατικά άσκησης σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής βίας και παρενόχλησης, μήπως φανερώνουν ότι ο κλάδος του πολιτισμού είναι βουτηγμένος στην εκμετάλλευση, την παραβατική συμπεριφορά, το ψέμα, τη συγκάλυψη, την ανθρωποφαγία και τον ανταγωνισμό; Ή μήπως ότι τελικά ο κλάδος μας επιτέλους τολμά να κοιτάξει κατάματα και να ξεριζώσει παγιωμένες αντιλήψεις, νοσηρές συμπεριφορές, φορεμένα πρότυπα αλλά και ανθρώπους που συναντάμε σε όλο το βαθύ κράτος της ελληνικής κοινωνίας εδώ και δεκαετίες; Ανθρώπους που όχι απλώς δεν στάθηκαν αντάξιοι των θέσεων εξουσίας που κατείχαν αλλά, όπως φαίνεται, τις καπηλεύτηκαν με τρόπο που καταργεί θεμελιώδεις αρχές της κοινωνίας και της τέχνης.
Η στάση του ΥΠΠΟΑ στα πρόσφατα τεκταινόμενα στον χώρο του πολιτισμού είναι απολύτως συνεπής με την πολιτιστική πολιτική που έχει επιλέξει να χαράξει συνολικά. Αυτή του αποκλεισμού, της οικογενειοκρατίας, της αρχαιολατρείας, των απευθείας διορισμών, της ευθυνοφοβίας, της λογικής «όλα κάτω από το χαλάκι», και της σαφούς έλλειψης οποιουδήποτε οράματος για τον πολιτισμό γενικότερα.
Η πρόσφατη παραίτηση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου κ. Δημήτρη Λιγνάδη ανακοινώθηκε με κείμενο, το οποίο είχε ετοιμαστεί από μέρες και περίμενε καρτερικά να δει κατά πόσο είχε το περιθώριο να καθυστερήσει τη δημόσια εμφάνισή του, μήπως και για μια ακόμη φορά τύχαινε να τη γλιτώσει. Τελικά, προσέθεσε χειρόγραφα μια ημερομηνία στην κορυφή του και βγήκε, όταν πια δεν πήγαινε άλλο, αποτελώντας μια ακόμη απτή απόδειξη της παραπάνω λογικής. Καμία επαρκής εξήγηση και αιτιολόγηση αυτής της παραίτησης, καμία επαρκής ανάληψη ευθύνης από μια Υπουργό που «χθες» δεν έβρισκε κανέναν λόγο ανησυχίας, αλλά λίγες μέρες μετά δέχτηκε τη γραπτή παραίτηση του πρώην, πλέον, Διευθυντή χωρίς όμως να λογοδοτήσει ποτέ και πουθενά, την ίδια στιγμή που οι καταγγελίες για τα πεπραγμένα του προσώπου της επιλογής της, είχαν φτάσει στα όρια των ποινικών αδικημάτων.
Η ίδια πρακτική αδιαφάνειας, δυστυχώς, ακολουθείται από το ΥΠΠΟΑ σε όλες τις διαδικασίες διορισμού για τις πιο καίριες θέσεις διοίκησης των πολιτιστικών οργανισμών της χώρας, διαδικασίες που κινούνται στα τυφλά με μοναδικό φάρο τον διορισμό ημετέρων, την αποποίηση ευθυνών αλλά και τη συντήρηση ενός αρρωστημένου κατεστημένου.
Ως εδώ.
Πάγιο αίτημα της καλλιτεχνικής κοινότητας ήταν και είναι οι διαφανείς κι αξιοκρατικές διαδικασίες στη στελέχωση των εποπτευόμενων από το ΥΠΠΟΑ πολιτιστικών οργανισμών και ο ριζικός εκδημοκρατισμός του χώρου του πολιτισμού. Η αρχή πρέπει να γίνει τώρα με την επερχόμενη διαδικασία ανάδειξης του/της νέου/ας Καλλιτεχνικού/ης Διευθυντή/ντριας του Εθνικού Θεάτρου, που έχει ήδη ανακοινωθεί με τη μορφή ανοιχτού διαγωνισμού.
Πώς;
Σίγουρα ΟΧΙ με οποιαδήποτε ανάμειξη των «προσώπων εγνωσμένου κύρους» και των «αρίστων» σας ή όποιων άλλων σας τηλεφωνούν, για να αλλάζετε τελευταία στιγμή και κατά το δοκούν αποφάσεις ειδικών, ενώ μετά συμβαίνει ξαφνικά να μην τους γνωρίζετε. Με άλλα λόγια, ξεχάστε τα «δικά σας παιδιά» τόσο στη διαδικασία επιλογής, όσο προφανώς και στη θέση του/της επόμενου/ης Διευθυντή/ντριας του Εθνικού Θεάτρου. Τα είδαμε και αυτά και τα έργα τους.
Στη θέση της παραπάνω πάγιας τακτικής σας αντιπροτείνουμε τα παρακάτω για την εκλογή της επόμενης διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου, με την απαίτηση να γίνει αυτή η αρχή της υγιούς λειτουργίας όλων των δημόσιων φορέων πολιτισμού:
– Άμεση συγκρότηση πολυμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, με ευρεία εκπροσώπηση από τον χώρο των τεχνών και του πολιτισμού, για τον σχεδιασμό της διαδικασίας, που θα περιλαμβάνει μέλη με πολυετή πείρα στον σχεδιασμό παρόμοιων διαδικασιών κυρίως από το εξωτερικό, μιας και η χώρα μας, δυστυχώς, δεν έχει μέχρι τώρα παρόμοια εμπειρία, αλλά και εργαζόμενους του πολιτισμού της χώρας. Η επιτροπή αυτή να απαρτίζεται από μέλη διοικητικών συμβουλίων φορέων πολιτισμού, που ακολουθούν παρόμοιες διαδικασίες, από καλλιτεχνικούς διευθυντές και διευθύντριες που πέρασαν οι ίδιοι/ες από παρόμοιες διαδικασίες, αλλά και από ανεξάρτητους καλλιτέχνες της Ελλάδας με πολυετή επαγγελματική εμπειρία στην Ελλάδα και το εξωτερικό (σχετιζόμενη και με παρόμοιες διαδικασίες). Τα μέλη αυτά να γνωμοδοτήσουν για το σύνολο της διαδικασίας επιλογής της νέας διεύθυνσης· από τη μορφή της αίτησης, τη συνολική διαδικασία των συνεντεύξεων (που οφείλει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο ή τρεις κύκλους, όπως είθισται στις περισσότερες περιπτώσεις, προκειμένου να συζητηθεί σε βάθος το όραμα των εκάστοτε υποψηφίων), την τελική επιλογή, μέχρι και τη μετέπειτα παρακολούθηση, ανατροφοδότηση σχετικά με παραγόμενο έργο και αξιολόγηση του/της επιλεγμένου/ης διευθυντή/ντριας.
– Άμεση συγκρότηση ολοκληρωμένου κώδικα δεοντολογίας για το Εθνικό Θέατρο και όλους τους εποπτευόμενους φορείς, που θα εξασφαλίζει την ανάληψη ευθύνης για τη σωματική και ψυχική υγεία και ευημερία όλων των εργαζομένων με αρχές την ισότητα και την πολυμορφία, στον οποίο να δεσμευτεί ο επόμενος διευθυντής/ντρια και για τον οποίο θα καταθέσει ειδικό σχέδιο εργασίας κατά τη διάρκεια της θητείας του.
– Ενθάρρυνση για κατάθεση αίτησης από ανθρώπους ή και ομάδες ανθρώπων (τα συνεργατικά μοντέλα καλλιτεχνικής διεύθυνσης κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος παγκοσμίως και αποδεικνύονται πολύ πιο αποτελεσματικά από πολλές πλευρές που υποεκπροσωπούνται στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, αναγνωρίζοντας τα οφέλη που μπορεί να φέρει η πολυμορφία στον πολιτισμό. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο απαιτεί αλλαγή καταστατικού, να γίνει η αλλαγή αυτή.
– Συγκρότηση πολυμελούς (9-11 μέλη) και – κυρίως – πολύμορφης επιτροπής εξέτασης των αιτήσεων που, λόγω των χαρακτηριστικών της (πολλά μέλη προερχόμενα από διαφορετικές μεριές), θα εξασφαλίσει μια όσο το δυνατόν περισσότερο αδιάβλητη διαδικασία. Η επιτροπή να απαρτίζεται και από ένα μέλος του ΣΕΗ, τουλάχιστον δύο εργαζόμενους του δυναμικού του Εθνικού (ηθοποιούς, τεχνικούς ή διοικητικούς), και τουλάχιστον 2-3 μέλη της παραπάνω γνωμοδοτικής επιτροπής. Παρόμοια επιτροπή και διαδικασία προτείνουμε και για την εκλογή της διεύθυνσης της Σχολής του Εθνικού, με τη συμμετοχή σε αυτή τουλάχιστον ενός εκπροσώπου του συλλόγου σπουδαστών της σχολής.
– Εξασφάλιση μια απαραίτητης περιόδου συμβίωσης, τουλάχιστον ενός εξαμήνου, των απελθόντων και των νεο-επιλεχθέντων διορισμένων, για τη διασφάλιση της ολοκληρωμένης ενημέρωσης, της ομαλής μετάβασης και της καλύτερης λειτουργίας του οργανισμού.
Επιπλέον, με αφορμή τη συγκεκριμένη διαδικασία και σε στενή συνάρτηση με αυτή, επαναλαμβάνουμε για μία ακόμη φορά τα αδιαπραγμάτευτα αιτήματά μας για:
– Ανοιχτές διαδικασίες διαβούλευσης με τη συμμετοχή καλλιτεχνικών σωματείων, ανεξάρτητων καλλιτεχνών, λοιπών εργαζομένων στον πολιτισμό και κοινού για τη συνδιαμόρφωση ενός συνολικού θεσμικού πλαισίου λειτουργίας για τον σύγχρονο πολιτισμό και την καλλιτεχνική εκπαίδευση της χώρας, που θα εξασφαλίζει μια ουσιαστική σχέση ανάμεσα στην καλλιτεχνική παραγωγή και την κοινωνία.
– Δημιουργία ανεξάρτητου Συμβουλίου Τεχνών με τετραετή θητεία, απαρτιζόμενο από εργαζόμενους και εργαζόμενες των τεχνών και του πολιτισμού, που εκπροσωπούν την καλλιτεχνική πολυφωνία του κλάδου μας, με τη συμμετοχή επαγγελματιών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, επιλεγμένους αξιοκρατικά, βάσει ικανοτήτων, εμπειρίας, συνάφειας, πολυμορφίας, ανανέωσης των προσώπων, καθώς και βάσει των γνώσεών τους για το πολιτιστικό τοπίο της χώρας.
– Έγκαιρες προκηρύξεις μέσω του παραπάνω Συμβουλίου, μέσα σε λειτουργικά χρονικά πλαίσια και προθεσμίες, διαγωνισμών με ανοιχτά καλέσματα για όλες τις εκάστοτε θέσεις διαχείρισης φορέων πολιτισμού, κατόπιν σύστασης σχετικών κριτικών επιτροπών, υπό την εποπτεία του Συμβουλίου, και σύνταξης ολοκληρωμένων σχεδίων πολιτιστικής πολιτικής για τον εκάστοτε φορέα και την εκάστοτε θέση, βάσει της οποίας θα κρίνονται οι υποψήφιες και οι υποψήφιοι.
– Διαδικασίες και κανόνες λειτουργίας που θα διασφαλίζουν την ευρύτερη ομαλή συνέχεια και συνέπεια όλων των εποπτευόμενων πολιτιστικών θεσμών και του καλλιτεχνικού τους έργου και θα επενδύουν στο υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό τους – το οποίο οφείλει να επιλέγεται με παρόμοια αξιοκρατικές διαδικασίες και με μοναδικό άξονα τα καλλιτεχνικά/επιστημονικά/ διοικητικά προσόντα των υποψηφίων – με σεβασμό σε μια συμπεριληπτική πολιτιστική πολιτική μακροπρόθεσμων στόχων. Τέτοιες διαδικασίες θα καταστήσουν το ΥΠΠΟΑ θεσμικό ρυθμιστή ενός πολιτιστικού πεδίου που εγγυάται την αυτονομία του χώρου και δεν επιδίδεται σε πρόσκαιρες μικροπολιτικές αλληλοεξυπηρετήσεων.
Είναι εμφανές ότι η στροφή προς μια τέτοια στοχευμένη πολιτιστική πολιτική διαφάνειας, αξιοκρατίας και ίσων ευκαιριών είναι απολύτως επιβεβλημένη πια, όχι μόνο για τους προφανείς λόγους της καλύτερης λειτουργίας των πολιτιστικών φορέων και δομών, αλλά πολύ περισσότερο, διότι τούτη τη στιγμή η παταγώδης αποτυχία της «πολιτικής των ημετέρων» μοιάζει να οδηγεί όχι απλώς στην κατάλυση ηθικών και αξιακών συστημάτων, στα οποία όλοι οφείλουμε να προσβλέπουμε, αλλά συχνά και σε ασύλληπτα σκάνδαλα και εγκληματικές συμπεριφορές.
Σήμερα που όλ@ μιλάμε για τις φρικτές συνέπειες της κατάχρησης εξουσίας, είναι πιο απαραίτητο από ποτέ η εξουσία αυτή να μην δίνεται άκριτα και άνευ όρων. Σήμερα που τα θύματα της βίας βρίσκουν τη θαυμαστή δύναμη να μιλούν δημόσια με ανυπολόγιστο προσωπικό κόστος και ευθύνη, ζητούμε από το κράτος να αναλάβει τις δικές του ευθύνες, τόσο καταργώντας και προλαμβάνοντας όσο και τιμωρώντας αυστηρά παγιωμένες πρακτικές και πολιτικές δεκαετιών.
Αυτό προστάζει το πραγματικό δημόσιο συμφέρον όλων μας.
Η απάντησή μας στο επίκαιρο ερώτημα «σκοτάδι ή φως», λοιπόν, θα είναι πάντα η ίδια:
ΦΩΣ